Do czego służą pieczątki?

Pieczątka to własnościowy i rozpoznawczy znak instytucji lub osoby prywatnej, uwierzytelniający dokumenty i zabezpieczający nienaruszalność zapieczętowanego przedmiotu lub pisma. Pomocniczą nauką historii, zajmującą się badaniem pieczęci jako źródła historycznego jest sfragistyka. Dawniej stemple występujące głównie w formie owalnej lub okrągłej przedstawiały wizerunki o charakterze narracyjnym, reprezentacyjnym lub symbolicznym, połączone z napisem definiującym posiadacza pieczęci. Obrazy i symbolikę zawartą w treści pieczątek dobierano tak, by najlepiej scharakteryzować właściciela.

W dawnych czasach pieczęć odciskano za przy pomocy metalowego tłoka, w laku, opłatku lub wosku. Woskowe pieczątki zawieszano przy dokumentach na konopnych lub jedwabnych sznurkach albo na paskach pergaminu. Pieczątki tuszowe, lakowe i opłatkowe odciskano bezpośrednio na papierze. Średniowiecze to czas szczególnego rozwoju pieczęci gdyż z powodu masowego analfabetyzmu zastępowała podpis.

Pieczątki w historii

Pieczęcie stanowiły nie tylko narzędzie prawa lecz również były bardzo ważnym składnikiem charakterystycznego dla kultury średniowiecza, obrazowego przekazu informacji. Pierwsza odnotowana pieczątka polska należała do księdza Władysława Hermana, żyjącego w XI wieku, choć istnieje bardzo wysokie prawdopodobieństwo, że pieczęci używali również jego poprzednicy. Za okres najintensywniejszego rozwoju sfragistyki w Polsce uważa się wiek XIII. Nawiązując do ówczesnych tendencji stylowych wybitni artyści wykonywali pieczątki, będące miniaturowymi dziełami sztuki o wysokich walorach artystycznych.

Jagiellonowie swoimi pieczęciami majestatycznymi manifestowali swój program polityczny. Występowały między innymi rodzaje pieczątek herbowych, konnych i majestatycznych. W sfragistyce miejskiej najczęściej występowały motywy architektury. Sfragistyka kościelna charakteryzowała się pieczęciami przedstawiającymi wizerunki postacie świętych patronów. Pieczęcie miejskie przedstawiały gmerków, a szlacheckie herby. Bogate graficznie wyobrażenia, przedstawiające tematy państwowo-dynastyczne, spełniały funkcje propagandowe. To samo dotyczy wizerunków własności miast, kultu świętych czy też fundacji.

Z czasem walory artystyczne pieczątek traciły znaczenie zostawiając im głównie funkcję prawną. Dzisiejszy rozwój technologii i fakt, że jesteśmy poświęconymi pasjonatami, znów pozwalają zaoferować Państwu nie tylko typowe pieczątki firmowe, lecz również trwałe stemple zawierające precyzyjną, wielokolorową grafikę lub zdjęcie. Przykładem stopniowego powrotu pierwotnych funkcji pieczęci jest wzrost zainteresowania pieczątkami ex libris.